Narcistische persoonlijkheden klimmen opvallend vaak op tot de hoogste posities van macht, of het nu in de politiek, het bedrijfsleven of de cultuursector is. Dat is geen toeval. Het komt voort uit een samenspel van psychologische eigenschappen en sociale mechanismen die dit soort profielen bevoordelen binnen hiërarchische structuren.
Allereerst beschikken narcisten over een zelfvertrouwen dat tegen arrogantie aanligt, maar dat vaak wordt gezien als charisma. In competitieve omgevingen werkt die zekerheid in hun voordeel. Wanneer ze zich zelfverzekerd uitdrukken, een heldere visie presenteren en beweren de oplossing in handen te hebben, trekken ze vanzelf de aandacht—vooral in tijden van onzekerheid of crisis. Hun vaardigheid om zichzelf overtuigend te profileren geeft hen een voorsprong bij selectieprocedures, of dat nu een sollicitatie is of een verkiezing.
Hun diepe drang naar erkenning zorgt er bovendien voor dat ze actief op zoek gaan naar zichtbare, prestigieuze rollen. Ze nemen geen genoegen met een rol op de achtergrond. Die behoefte om bewonderd te worden, drijft hen richting posities waar ze kunnen domineren en in het middelpunt staan. In omgevingen waar ambitie beloond wordt, wordt dit gedrag al snel geïnterpreteerd als gedrevenheid of vastberadenheid.
Daarbij komt hun vermogen om indrukken te manipuleren. Narcisten weten precies wat mensen willen horen. Ze passen hun boodschap en uitstraling aan aan de situatie om anderen te overtuigen. Dankzij dit vermogen om een overtuigend imago neer te zetten, kunnen ze hun gebrek aan empathie en hun neiging tot instrumentalisering van anderen tijdelijk verhullen.
Verder zijn machtstructuren vaak onbedoeld gunstig voor dit soort persoonlijkheden. In hiërarchieën waar leiderschap draait om het opleggen van visie en het nemen van snelle beslissingen, floreren mensen die zeker van zichzelf zijn en grenzen durven opzoeken. Narcisten gedijen juist in zulke systemen omdat zij zelden gehinderd worden door morele scrupules als die hun ambities in de weg staan.
Tot slot passen narcisten goed binnen de tijdsgeest. In een samenleving waarin individualisme en zelfprofilering centraal staan, weerspiegelen zij dominante waarden zoals succes, assertiviteit en autonomie. Daardoor worden ze vaak niet alleen geaccepteerd, maar zelfs bewonderd—zolang hun destructieve kant onzichtbaar blijft.
Niet alle narcisten bereiken echter de top. Degene die dat wel doen, zijn meestal degenen die hun schadelijke kanten lang genoeg weten te verbergen om cruciale stappen te zetten. Juist dat maakt hen zo moeilijk te herkennen—totdat ze al stevig aan de macht zijn.
